Aktualności

Ulica Francuska w Warszawie

Ulica Francuska – warszawska ulica na Saskiej Kępie, rozpoczynająca się przy placu Przymierza, a kończąca przy rondzie Waszyngtona. Znajdują się przy niej domy mieszkalne (w tym zabytkowe obiekty z okresu dwudziestolecia międzywojennego) oraz lokale usługowe (w tym gastronomiczne). Wzdłuż całej ul. Francuskiej rosną drzewa, co nadaje jej charakter alei.

Najstarsze zachowane domy powstały w latach 30. XX wieku. We wrześniu 1939 przy Francuskiej toczyły się walki. Ulica zachowała charakter usługowo-handlowy także po zakończeniu II wojny światowej, co uwidoczniło się jeszcze bardziej po roku 1989. Od 2006 jest miejscem organizacji głównych imprez święta Saskiej Kępy. Jej nazwa poświęcona jest Francji – formalnemu sojusznikowi II Rzeczypospolitej^[1].

Przebieg i ruch uliczny

Ulica Francuska jest częścią ciągu komunikacyjnego Wersalska – Paryska – plac Przymierza – Francuska – rondo Waszyngtona. Zaczyna się skrzyżowaniem z ulicą Zwycięzców na placu Przymierza, kończy zaś na rondzie Waszyngtona. Po drodze krzyżuje się z ul. Obrońców, Walecznych, Berezyńską i Lipską. Ulica Francuska na całej długości jest dwukierunkowa i jednojezdniowa z wydzielonymi pasami do skrętów w Zwycięzców, Obrońców, Berezyńską i Lipską. Nie przebiegają przez nią drogi rowerowe. Przebiegają przez nią trasy pojazdów komunikacji miejskiej – przystanki mają tu autobusy linii 117, 138, 146^[2].

Historia

Francuska 1: Tablica pamiątkowa

Święto Saskiej Kępy w 2007 roku

Remont ulicy w 2010 roku

Zabudowa ulicy rozpoczęła się dopiero w latach 30. XX wieku, czemu sprzyjało zawarte 14 października 1931 porozumienie lokalnych właścicieli gruntów z władzami miasta^[3]. Ważnym bodźcem dla jej rozwoju były także prowadzone w wówczas prace Spółki Wodnej Obwodu Wawerskiego, która doprowadziła do powstania sieci kanałów. Od 1935 ulicą jeździł autobus linii S, kończący swą trasę na rondzie Waszyngtona. W roku 1938 ulica miała już wyasfaltowaną jezdnię oraz chodniki^[4]. W latach 1937-1938 wzdłuż ulicy zasiano i obsiano pasy zieleni^[5].

Na osi ulicy Francuskiej planowano budowę kościoła, jednak ostatecznie wybór padł na inną lokalizację^[6]. Stopniowo pojawiały się natomiast kolejne domy, co szybko zaczęło wyróżniać ulicę na tle reszty dzielnicy, o czym wspominał m.in. Bronisław Kopczyński, pisząc:

„	Saska Kępa, a nie było to przecież tak dawno, bo w roku 1933 miała zaledwie kilkanaście domków i willi przy ulicy Miedzeszyńskiej, naówczas głównej arterii, oraz kilka na Francuskiej. W prawo i lewo rozciągały się pola, łąki i sady, gdzieniegdzie widniał dworek.	”
**— Bronisław Kopczyński: Przy lampce naftowej. W: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa w listach, opisach, wspomnieniach…. Warszawa: Kowalska/Stiasny, 2004, s. 60.**

Szybkie tempo budowy oraz późne wdrożenie planów regulacyjnych poskutkowały zabudową o charakterze niejednolitym. Efekt ten spotykał się ze sprzecznymi opiniami. Tak np. Adam Wolmar pisał w 1935 o ul. Francuskiej:

„	Pałacyk obok pałacyku, willa obok willi, a wszystkie prawie piękne jak marzenie, zharmonizowane z tłem, z otoczeniem o klasycznych już dzisiaj proporcjach geometrycznych, śpiewających jasnymi płaszczyznami i bryłami zwycięskiej pięknej prostoty. […] . Istotnie, Żoliborz nie ma ani jednej ulicy utrzymanej w tak szlachetnym stylu.	”
— Cytat za: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 38. ISBN 83-915407-0-7.

Z kolei Marek Leykam wygląd ulicy krytykował:

„	obudowana łamaną linią frontów, niechlujnie wytyczonych przez przygodnych 'omentrów' zanim miasto zaczęło wytyczać ulice. Dom koło domu stoi inny w swej brzydocie. Czteropiętrowa kamienica z ładną ścianą szczytową koło nowomodnie rysowanej willi, do której dotyka kamieniczka czerwieniejąca się dachem. Luźna zabudowa przy zwartej, anarchia wszelkich form możliwych.	”
— Cytat za: Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 38-39. ISBN 83-915407-0-7.

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku na rogu ul. Francuskiej i Zwycięzców znajdowała się kluczowa barykada^[7]. Po stronie polskiej walczyli tu żołnierze 21 Pułku Piechoty “Dzieci Warszawy”, 21 Pułku Ułanów Nadwiślańskich oraz 336 Pułku Piechoty, którym przyszło zmierzyć się z niemieckim 44 Pułkiem Piechoty z Prus Wschodnich, którego przyjście poprzedziły naloty Luftwaffe. Siedmiu obrońców jeszcze 27 września 1939 zostało wyróżnionych Srebrnymi Krzyżami Orderu Virtuti Militari^[8].

Po zakończeniu okupacji niemieckiej Biuro Odbudowy Stolicy zdecydowało się na utrzymanie dotychczasowego charakteru ulicy, tj. jej roli komunikacyjnej, ale także handlowej^[9]. W okresie socrealizmu planowano wybudowanie monumentalnej kolumnady otaczającej południowy półokrąg ronda Waszyngtona z przerwą u wlotu ulicy Francuskiej. Projektu nie zrealizowano, a na tym miejscu powstała zabudowa mieszkalna^[10]. Po latach transformacji ulica jeszcze wyraźniej nabrała charakteru usługowo-handlowego^[11].

Od 2006 ulica Francuska pozostaje głównym miejscem organizacji imprez w ramach święta Saskiej Kępy^[12]. W 2010 poddano ją generalnemu remontowi. Wymieniono nawierzchnię, chodniki, wytyczono miejsca parkingowe, przeniesiono część przystanków oraz wyodrębniono osobne pasy do skręcania w ulice podporządkowane. 22 grudnia 2010 zainaugurowana została przedświątecznailuminacja^[13]. W 2011 odsłonięto tablice upamiętniające barykadę z okresu walk we wrześniu 1939^[14].

Obiekty

Francuska 4: Tablica pamiątkowa

Pomnik Agnieszki Osieckiej

Francuska 2

Berezyńska 25

Francuska 37

Francuska 49: Tablica pamiątkowa

Dom przy ul. Francuskiej 1 – dom, w którym mieściła się galeria Bronisława Koniuszego, a następnie dom aukcyjny DAES^[15].
Dom przy ul. Francuskiej 2 – willa Łepkowskich z 1933-1934 zaprojektowana przez Lucjana Korngolda i Piotra Marię Lubińskiego. Jej najbardziej charakterystyczne elementy znajdują się po stronie ogrodu – jest to rozległy taras, na który można wejść po krętych schodach^[16]. Budynek od początku spotykał się z przychylnymi recenzjami i wskazywany był jako realizacja w duchu idei Le Corbusiera^[17]. Obecnie w budynku mieści się siedziba Bose International Planning and Architecture^[18].
Dom przy ul. Francuskiej 4 – willa Kossakowskich z 1930 zaprojektowana przez Dionizego Cieślaka. Charakterystycznym elementem domu jest ażurowy wzór balustrady podtrzymywanego na trzech filarach balkonu, powtórzony na zamknięciu tarasu i poręczy schodów prowadzących na wysoki parter. Willa wykorzystana była w filmie Czarna perła z Eugeniuszem Bodo i Leną Żelichowską^[19]. W domu tym mieszkał m.in. Kazimierz Kossakowski^[20]. We wrześniu 1939 oraz styczniu 1945 dom był znany jako jedno z nielicznych miejsc w okolicy, gdzie znajdowało się źródło wody zdatnej do picia, dzięki zainstalowanej tam w 1931 pompie (abisynce)^[21]. Wcześniej na terenie posesji znajdował się zniszczony w czasie działań wojennych Królewski Dąb (Dąb Saski), którego następcę posadzono w w roku2012 przy ul. Nobla^[22].
Budynek przy ul. Francuskiej 6 – dawna siedziba kawiarenki Bistro Eugeniusza i Ireny Wojnar. Częstymi gośćmi tego miejsca byli m.in. Zbigniew Sawan, Jan Suzin i Irena Dziedzic. Bistro zostało spopularyzowane m.in. dzięki walcowi Ryszarda Sielickiego pt. Na Francuskiej, który śpiewała m.in. Rena Rolska^[23].
Dom przy ul. Francuskiej 10 – dom wielorodzinny Prochmana z 1936 zaprojektowany przez Zygmunta Konrada^[24].
Budynek przy ul. Francuskiej 11 – pierwotnie niewyróżniający się architektonicznie dom, w którym organizowano kursy kroju i szycia. Obecnie wolnostojąca willa z charakterystycznymi łukami^[25], mieszcząca m.in. restaurację Dom Polski^[26].
Róg ul. Francuskiej i ul. Obrońców – rzeźba Agnieszki Osieckiej w formie ławki pomnikowej. Przedstawia młodą artystkę siedzącą przy kawiarnianym stoliku. Rzeźba wykonana została przez Dariusza i Teresę Kowalskich. Jej odsłonięcie nastąpiło w czasie święta Saskiej Kępy 19 maja 2007^[27].
Dom przy ul. Francuskiej 12 – kamienica Wacława Lacherta z 1934 zaprojektowana przez Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę. Dom jest przykładem jednego z pierwszych w Polsce bloków o układzie galeriowym. Jego pierwotny wygląd został zatarty w wyniku kolejnych przebudów – z biegiem lat mieszkania na parterze zamieniono na sklepy, ogrodzone ogródki od strony ulicy zostały zlikwidowane, a z fasady zniknęła klinkierowa okładzina^[28]. W domu tym mieszkała m.in. Danuta Mostwin^[29].
Budynek przy ul. Francuskiej 14 – budynek, w którym mieścił się jeden ze sklepów Braci Pakulskich^[30].
Dom przy ul. Francuskiej 15 – dom z 1935 zaprojektowany przez Juliana Ambroziewicza. Budynek jest jednym z przykładów zastosowania balkonu jako elementu wystroju fasady. O ile w przypadku elewacji zachodniej (od podwórza) jest ona jednostajna i podzielona tylko przeszkloną klatką schodową, o tyle od strony ulicy przez niemal całą długość fasady ciągną się dwa rzędy balkonów^[31]. W budynku mieści się m.in. kwiaciarnia, której wnętrze zaprojektowała Barbara Kopankiewicz-Kielanowska^[30].
Dom przy ul. Francuskiej 18 – dom Avenariusów (później Jerzego Sawickiego) z 1932 zaprojektowany przez Dionizego Cieślaka^[24].
Dom przy ul. Francuskiej 24 – dom wielorodzinny z 1937 zaprojektowany przez Stanisława Barylskiego^[24].
Dom przy ul. Francuskiej 25 – dom wielorodzinny Guterkunsta z 1937 zaprojektowany przez Adolfa Inatowicza-Łubiańskiego^[24].
Dom przy ul. Francuskiej 26 – dom wielorodzinny z 1937 zaprojektowany przez Stanisława Barylskiego^[24].
Dom przy ul. Francuskiej 27 – dom, w którym mieszkał m.in. Stanisław Świdwiński^[32].
Dom przy ul. Francuskiej 28 – dom wielorodzinny z ok. 1937 zaprojektowany przez Hipolita Rutkowskiego i Józefa Łęczyckiego. Wyróżniają go zygzakowate wykusze, których zastosowanie sprzyja lepszemu oświetleniu pokoi po północnej stronie. Charakterystycznym elementem jest również duży rekreacyjny taras z wysoką balustradą^[33]. Motyw zygzaka współgra z wyglądem sąsiedniego domu przy ul. Walecznych 34^[34]. Budynek wpisany do rejestru zabytków^[35].
Dom przy ul. Francuskiej 30 – dom wielorodzinny z ok. 1938 zaprojektowany przez Stefana Putowskiego i Tadeusza Kaszubskiego^[24].
Budynek przy ul. Francuskiej 31 – budynek, w którym mieści się m.in. kawiarnia Baobab. Wcześniej mieściły się tam knajpy takie jakNadwiślańska, Podhalańska, a następnie Sax – miejsce kojarzone z częstą obecnością Agnieszki Osieckiej^[36].
Dom przy ul. Francuskiej 32 – dom wielorodzinny inż. Dzięgielewskiego z 1937 zaprojektowany przez Jana Idzikowskiego^[24].
Dom przy ul. Francuskiej 34 – siedziba Saskiego Centrum Rodziny prowadzonego przez Caritas Polska^[37].
Dom przy ul. Francuskiej 36 – dom, w którym mieszkała m.in. Ewa Bandrowska-Turska^[20].
Dom przy ul. Francuskiej 37 – willa rodziny Klarnerów z 1937 zaprojektowana przez Bolesława Żurkowskiego. W 1996 została przebudowana, co naruszyło pierwotną symetrię i wyważenie proporcji^[38]. Ingerencja w konstrukcję przedwojennego budynku, który stał się na kilka lat siedzibą Ambasady Portugalii, wywołała kontrowersje^[39]. W domu tym mieszkał m.in. Czesław Klarner^[20].
Dom przy ul. Francuskiej 38 – kamienica Darlewskich z ok. 1938 zaprojektowana przez Jerzego Woyzbuna. Budynek wykazuje pewne cechy podobieństwa względem projektów Bohdana Pniewskiego, z którym Woyzbun współpracował. Kilka elementów nawiązuje do willi Pniewskiego z al. Na Skarpie – niewielka ilość okien od frontu i masywność ścian nadają budynkowi wizerunek obiektu obronnego. Typowe dla mody końca lat 30. XX wieku jest połączenie materiałów dzikich (kamień) z gładką ścianą oraz linii miękkich (elewacja północna) z prostymi^[40]. Budynek wpisany do rejestru zabytków^[35].
Dom przy ul. Francuskiej 40 – dom, w którym mieszkała m.in. Zofia de Bondy^[20].
Budynek przy ul. Berezyńskiej 25 (róg Francuskiej) – budynek z 1999 zaprojektowany przez zespół architektów. Gmach jest siedzibą założonego przez Stefana Kuryłowicza biura projektowego, czyli Pracowni Kuryłowicz & Associates^[41]. Na fasadzie budynku widoczne są materiały najczęściej stosowane przez pracownię, tj. beton architektoniczny i trawertyn. Zastosowano wiele detali marynistycznych, jak np. bulaje, balkoniki i relingi^[42].
Dom przy ul. Francuskiej 49 – dom, w którym mieszkał m.in. Andrzej Zawada. Kierowaną przez niego wyprawę na Mount Everest(wraz z Krzysztofem Wielickim i Leszkiem Cichym) upamiętnia znajdująca się na domu tablica^[43].